Położony w woj. łódzkim, na zachód od rzeki Rawki, kompleks lasów
Bolimowskiego Parku Krajobrazowego to dawne, leśne dobra Radziwiłłów z
Nieborowa, obecnie uprawiane przez Nadleśnictwo Skierniewice. Wokół lasów
rozlokowanych jest kilka wiosek, wydzielonych w XIX wieku przez księcia
Michała dla robotników rolnych, drwali i osadników niemieckich. Zabudowane są
dziś głównie daczami letniskowymi i pozamiejskimi siedzibami mieszkańców
Łowicza i Warszawy. Nieuprawiane od lat ugory lichej, piaszczystej ziemi, pokry-
wają murawy napiaskowe, z coraz liczniejszymi samosiejkami brzozy i sosny,
czyniącymi tzw. wtórną sukcesję, czyli odzyskiwanie przez puszczę terenów, z
których niegdyś była wyrąbana. Śladami dawniejszej, rolniczej działalności są
liczne polany, z największymi: Strożyską i Siwicą, objętą ochroną rezerwatową.
Poza Polaną Siwica, w zachodniej części BPK ustanowiono 2 inne rezerwaty leśne:
Kopanicha i Ruda Chlebacz.
Północna granica Bolimowskiego Parku Krajobrazowego przylega do autostra-
dy A2, jako cywilizacyjne nożyce, krojącej i dzielącej historię Zachodniego
Mazowsza, w tym - obszar wioski Wólka Łasiecka, o pradziejowej przeszłości.
Niewielka wieś na skraju puszczy, dawna osada folwarczna wolnych chłopów,
obsługujących majątek bolimowski w dobrach nieborowskich, po którym pozosta-
ły fragmenty zabudowań gospodarskich i mały dworek nad stawem, znad którego
rozciąga się typowo mazowiecki, równinny pejzaż wiejski, okolony linią lasu i
architekturą pobliskiego Bolimowa. Autostrada bezwzględnie odcięła zabudowania
dworskie od wioski i puszczy. W okolicznych, podmokłych ostępach leśnych,
podczas wykopalisk archeologicznych, w latach 50-60 XX w. odkryta została
osada z okresu rzymskiego, składająca się z jednego większego domu, kilku chat,
ziemianek i półziemianek, datowana na II/III w. Ewenementem na skalę ogólnopol-
ską było odkopanie niemal kompletnej budowli (trójnawowej wiaty na palach),
służącej obrzędom solarnym. Najnowsze badania archeologiczne, wyprzedzające
budowę autostrady, wykazały, iż teren wsi zasiedlony był już we wczesnym
okresie epoki brązu. Odkryto bowiem najstarszą dotychczas w Polsce studnię,
datowaną na ok. 1500 r p.n.e. Podczas tychże wykopalisk, w odległych o 3,5 km
Piaskach, łódzcy archeolodzy natrafili na pozostałości średniowiecznego
(XII/XIII w.), dużego kasztelu rycerskiego ze służebnym podgrodziem.
Północno - zachodnia krawędź Bolimowskiego Parku Krajobrazowego przyle-
ga do dużej wsi gminnej, której nazwa pochodzi od rodu Nieborowskich, właści-
cieli okolicznych dóbr na przełomie XVI i XVII w. Na planie ich piętrowego,
murowanego, obronnego dworu gotycko - renesansowego, w roku 1697, kardynał
Michał Stefan Radziejowski wzniósł pałac, wg proj. Tylmana z Gameren.O tym
świetnym, barokowym zespole pałacowo - parkowym jest wiele publikacji; być
może również coś opublikuję w przyszłości. Sama wieś, założona i uformowana
przez właścicieli pałacu, do dziś jest z nim nierozerwalnie związana. Zwracają
uwagę: osiemnastowieczny spichrz i dawny zajazd, stojące wprost osady pałaco-
wej oraz neogotycki kościół z II poł. XIX w.
Zakupiony w roku 1879, od stryja Zygmunta, mocno uszczuplony majątek
nieborowski, książę Michał Piotr Maria Józef Radziwiłł począł odbudowywać i
doprowadzać do ponownej świetności. Stworzył min. wieś Michałówek, nazwaną
tak od swojego pierwszego imienia, budując w niej kilka zagród dla chłopskich
dzierżawców. Do XXI w. ostała się jedna. Stoją 2 drewniane domy, o charakterys-
tycznej ciesielce łowickiej, uratowane od unicestwienia, przeniesione z podłowic-
kich wsi i pieczołowicie poskładane w Michałówku. Niewiele kilometrów od
osady znajduje się wjazd na A2 z drogi krajowej Nr 70.
Chyleniec (dawna nazwa: Bieniówka) jest centralną, z trzech wsi książęcych,
utworzonych na zachodnim terenie dóbr nieborowskich, położonych w granicach
Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Od północy wioska przylega do lasów
Puszczy Bolimowskiej, od wschodu i południa otoczona jest gruntami wsi Borowi-
ny, od zachodu - Michałówka. Chyleniec i Michałówek znajdują się obecnie w
gminie Nieborów. W II poł. XIX w., od księcia Michała Piotra Radziwiłła wydzier-
żawił 80 ha okolicznych pól i łąk niejaki Bieniecki, pochodzący prawdopodobnie
z Łowicza. Nie będąc szlachcicem, nie mógł tak dużej ilości ziemi nabyć na
własność. W miejscu starego, drewnianego dworu, postawił pod koniec XIX w.
dom murowany, istniejący do dnia dzisiejszego. Ciekawymi w jego wyposażeniu
są ornamentowane piece. Przekształcanie rolniczej wsi w miejscowość letniskową
zapoczątkował pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. Maciej Szczepański,
ówczesny Prezes Radiokomitetu, urządzając sobie zagrodę, z niewielką stadniną
koni.
Borowiny, położone w gminie Skierniewice, to trzecia wieś książęca, założona
na gruntach leśnych dóbr nieborowskich Radziwiłłów. Dawna osada drwali,
zamieszkała także przez osadników niemieckich, obecnie nabiera charakteru
letniskowego. Chłopskie chałupy wypierane są przez dacze i wille wzbogaconych
mieszkańców Skierniewic i Warszawy. W przeciwieństwie do naszych południo-
wych sąsiadów, z pietyzmem naprawiających swoje wiejskie chaty, w Polsce nie
przejawia się sentymentu do starego, drewnianego budownictwa, właściwie - poza
skansenami i nielicznymi egzemplarzami - rozpada się lub okładane jest styropia-
nem i plastykiem. Coraz modniejsze stają się natomiast nowe, fińskie, bądż
kanadyjskie domy z bali. Nie inaczej jest w Borowinach, gdzie nuworysze zamy-
kają się przed złodziejami w swych betonowych bungalowach, za cmentarnymi,
strzeżonymi ogrodzeniami. Niestety, dawno minęły już czasy gościnnych, otwar-
tych dworów, nawet biedotę wspomagających. Najstarsze zabytki, pochodzące z
prowadzonych tu badań archeologicznych, przypisywane kulturze amfor kulistych,
świadczą o zasiedlaniu wioski już w epoce neolitu, przed pięcioma tysiącami lat.
Tradycje rolnicze rozwijane były przez późniejszych osadników, dowiedzione
badaniami na innym stanowisku - kultury łużyckiej. Na dużych obszarach oko-
licznych pól zaprzestano obecnie upraw rolnych, nieopłacalnych na piaszczystej,
słabo urodzajnej glebie. Rozgrzane letnim słońcem powietrze, falujące nad
rozległymi ugorami, porośniętymi przyziemną roślinnością (murawami napiasko-
wymi), czyni złudzenie ukraińskich stepów dawnej Rzeczypospolitej. Pobliska
puszcza odzyskuje jednak dość szybko tereny, odebrane jej przez człowieka,
wysyłając, w forpoczcie wtórnej sukcesji, samosiejki brzozy i sosny.
zmk 23.02.2016
Bolimowski Park Krajobrazowy cz. 1. Puszcza Bolimowska
