Góry Suche i Krucze

po czesku: Javoří hory - pasmo z najwyższymi wzniesieniami Gór Kamiennych: Waligórą (936 m
n.p.m.), Suchawą (928 m n.p.m.), Kostrzyną (906 m n.p.m.), Włostową (903 m n.p.m.), Jeleńcem
(902 m n.p.m.), Ruprechtickim Szpiczakiem (880 m n.p.m.). W zespołach leśnych 87% stanowią
nasadzenia świerkowe, 8% - bukowe, a tylko 5% przypada na drzewostan mieszany. Nazwa gór
związana jest z budową geologiczną oraz nieprzepuszczalnością podłoża, co ma wpływ na występo-
wanie suchych dolinek, które cechuje ubóstwo wody. Wbrew nazwie, klimat Gór Suchych charakte
ryzuje się jednak dość dużą wilgotnością. Szacuje się, że dni bezchmurnych jest zaledwie 44średnio
w ciągu roku (stąd też pochmurne zdjęcia, zrobione pod koniec maja). Góry Suche mimo niewielkich
wysokości są dość męczące, podczas dłuższej wędrówki, z powodu licznych, stromych podejść.
      Pod Przełęczą Trzech Dolin (805 m n.p.m.), na Hali pod Klinem, stoi schronisko PTTK
"Andrzejówka", jedyne w Górach Kamiennych, będące węzłem szlaków turystycznych, prowadzą-
cych do Wałbrzycha i okolicznych miejscowości. Otwarte 21 października 1933 przez Wałbrzyskie
Towarzystwo Turystyczne - Waldenburger Gebirgsverein (WGV), z inicjatywy jego prezesa,
aptekarza Andreasa Bocka, od którego imienia nazwano je Andreasbaude. Budowla, w całości, jest
dziełem Wałbrzyszan: projektował F. W. Kronke, wystrój wnętrz - H. Brochenberger, roboty
murarskie wykonała firma Becker & Bergman, a konstrukcje drewniane - firma Patrick. "Był to
nowoczesny obiekt wyposażony we wszystkie instalacje. W momencie otwarcia w obiekcie było 220
miejsc gastronomicznych w 3 salach jadalnych oraz 25 miejsc noclegowych - 3 pokoje 1-osobowe, 8
pokoi 2-osobowych oraz 2 pokoje 3-osobowe. Pierwszymi właścicielami było małżeństwo O. i M.
Rubartsch - szynkarze spod Dusznik. W 1936 przez dwa tygodnie mieszkała w "Andrzejówce"
królowa holenderska Wilhelmina z córką księżną Julianą." (cytat pochodzi z Wikipedii). W 1944
budynek przejęło Hitlerjugend, jako miejsce odpoczynku i szkolenia, zaś w styczniu 1945 umiesz-
czono w nim grupę obrony przeciwlotniczej Wehrmachtu. Po II wojnie organizowano tu kolonie.
Funkcje schroniska PTTK budynek pełni od 1953 r. W 1978 odbył się pierwszy narciarski Bieg
Gwarków.
      Pośrodku zalesionej doliny, u stóp Suchawy, znajduje się niewielkie wzniesienie, na którym stoją
kamienne resztki starego zamku Radosno - ruina wieży i fragment przyziemia. Przypuszcza się, że
zamek powstał w II połowie XIII w., za panowania księcia świdnicko - jaworskiego Bolka I.
Pierwsza o nim wzmianka, z 1350 roku, podaje, iż był własnością Reincza, Hansa i Jeřislava
Swenkinvaldów. W 1355 Karol IV Luksemburski zdobył zamek, będący siedzibą rozbójników,
sprzedawszy, rok później, niejakiemu Hersko z Rozkowicz. Niebawem, przeszedł na własność
księcia Bolka II Małego. W 1392 warownia, wraz z całym księstwem świdnicko - jaworskim,
znalazła się ponownie pod panowaniem czeskim. Od początku XV wieku znów opanowana była
przez czeskich rycerzy rozbójników, których w 1443 pokonali mieszczanie wrocławscy, przy
pomocy wojska królewskiego, w odwecie za napady na kupców. W 1483, zamek zajęły wojska
króla węgierskiego Macieja Korwina. W 1497 został ostatecznie zniszczony przez wrocławskiego
starostę Georga von Steina, z rozkazu czeskiego króla Władysława Jagiellończyka. Do ruin Radosna
dotrzeć można czarnym szlakiem z Sokołowska, niewielkiego uzdrowiska, zajmującego urocze
doliny Dziczego Potoku i Sokołowca, oddzielające masyw Stożka (841 m n.p.m.) od reszty Gór
Suchych. Pierwsza wzmianka o Goerbersdorff pojawia się w 1357, jako o wsi, należącej do zamku
Radosno, a założonej prawdopodobnie przez benedyktynów z klasztoru w Broumovie. W 1509
nabył ją hr. Hoberg z Książa (jego potomkowie zwali się Hochbergami). W roku 1849 wypoczywała
tu hrabina von Colomb. "Zachwycona lokalnym krajobrazem namówiła swojego szwagra dra
Hermanna Brehmera na utworzenie uzdrowiska leczącego metodą hydroterapii Vincenta Priessnitza.
W 1855 r. we wsi zostało uruchomione pierwsze na świecie specjalistyczne sanatorium dla gruźli-
ków, w którym zastosowano nowatorską metodę leczenia klimatyczno - dietetycznego." (cytat z
"Wikipedii"). Wzorem Görbersdorfu urządzono uzdrowiska przeciwgruźlicze w Davos i Zakopanem.
To ostatnie, oczywiście - za sprawą dra Tytusa Chałubińskiego. Bliskim współpracownikiem
Brehmera był prof. Alfred Sokołowski, od nazwiska którego pochodzi obecna nazwa miejscowości.
      Po czeskiej stronie Gór Jaworowych, w północnej części Broumovskej kotliny, w kraju
kralovohradeckim, w powiecie Nachod, leżą Ruprechtice - duża górska wieś typu łańcuchowego,
rozciągnięta na kilku kilometrach, od podnóża Ruprechtickiego Szpiczaka, wzdłuż Ruprechtickiego
potoku, do jego ujścia do Ścinawki (czes. Stěnavy), na wysokości 463 m n.p.m. Pierwsza pisemna
wzmianka o Ruprechticach pochodzi z 1361 r., lecz prawdopodobnie, wieś założona była już w II
poł.XIII w., przez niemieckich osadników, na pniu, w dobrach, należących do klasztoru benedyk-
tynów z Broumova, podległego opactwu w Břevnovie (obecnie - w 6 dzielnicy lewobrzeżnejPragi).
Dawna, niemiecka nazwa wsi, to - Ruppersdorf. Z roku 1386 pochodzi wzmianka o istnieniu
drewnianego kościoła farnego. Na jego miejscu znajduje się obecnie barokowa świątynia pod
wezwaniem św. Jakuba Większego, zbudowana na ośmiobocznym planie, ufundowana w 1721
przez Kiliana Ignacego Dienzenhofera. Przy kościele stoi murowana, renesansowa dzwonnica z XVI
w. We wsi zachowało się kilka góralskich zagród typu broumowskiego, służących obecnie przeważ-
nie celom letniskowym. W północnej części wsi, na budynku dawnego majątku, widoczne są herby

Góry Krucze

Góry Suche