Ok. roku 1230, jeden z Rawitów otrzymał prestiżowy tytuł wodza okolicznych
wojów (wojewody), przynoszący określone korzyści. Funkcje wojewodów bardziej już
administracyjne, niż wojskowe, pełniło na Mazowszu przynajmniej trzech Prandotów.
Jan Grot z Nowego Miasta, pan na Brzezinach, Pobiednej i Żelaznej, w latach 1468-
89 był wojewodą rawskim, zaś pomiędzy 1484 a 1489 - płockim (mógł pełnić jedno-
cześnie obie funkcje). Przodek Jana Grota, żyjącego w latach 1440-89, cześnik rawski
Prędota, otrzymał 27 grudnia 1400, od księcia Siemowita IV, przywilej lokacyjny dla
swojej dziedzicznej wsi Pobiedna. Datę tą przyjmuje się jako nadanie praw miejskich
Nowemu Miastu nad Pilicą, a potomni cześnika i Jana Grota przybrali nazwisko
Nowomiejscy. Wojewodą rawskim był także Piotr Prędota Trzciński z Trzciany, w
latach 1504-18, a wojewodą płockim - Prandota z Żelechlina vel Prędota z Żelaznej,
pomiędzy 1444 a 1466.
Badacz dziejów Rawiczów, Jan Wroniszewski, w poświęconej im monografii
podaje: "W 1381 r. Goworek Kurzeski, cześnik rawski i sochaczewski, za zgodą
żony Katarzyny oraz synów Goworka i Bartłomieja, sprzedał za 115 kop groszy
wieś Solec mieszczaninowi warszawskiemu Piotrowi. Przy dokumencie wystawio-
nym wtedy przez Goworka znajduje się jego pieczęć z herbem Rawa." Zachował
się przywilej z 1415, wystawiony przez Siemowita IV, potwierdzający przeniesienie
wsi, należących do sędziego rawskiego Warsza z Żelaznej, z prawa polskiego na
niemieckie. Przyjmując teorię dr. Wroniszewskiego, iż nazwę Warszawy wywodzić
należy od imienia Warsz, możemy wysnuć hipotezę, że toponim stolicy powstał z
połączenia wyrazów Warsz + Rawa. Imię Wars nadawane było w linii żelaznańskiej,
co sugeruje, iż inna dzielnica Warszawy, obecny Mariensztat, uważany za pierwotny
zalążek stołecznego grodu, należeć mógł do Warszowców z Żelaznej. Linia Warszów
na Żelaznej wygasła prawdopodobnie w połowie XVII w. lub kontynuowana była pod
rodową nazwą Żelazo. Intrygujące podobieństwo nazw dzielnic Warszawa Praga i
Praha Vršovice, sugeruje poszukiwanie historycznego źródła toponimu warszawskiej,
prawobrzeżnej dzielnicy, pośród mazowieckich Warszowców. Nazwa dzielnicy
Ursynów wywodzona jest od Juliana Ursyna Niemcewicza, który w latach 1822-32
mieszkał w, należącym do niego, pałacu (ul. Nowoursynowska 166), zbudowanym
przez Izabelę Lubomirską. Imię Ursyn jest powiązane z herbem Rawicz (łacińskie:
Ursinus), jakim pieczętowali się Niemcewiczowie z Polesia.
Wojewoda rawski - Piotr Prędota Trzciński z Trzciany był fundatorem pierwszego
kościoła w Boguszycach, wybudowanego po jego śmierci, w roku 1521; który spłonął
w niedługi czas później. Inny Rawita, Wojciech Boguski, starosta stromecki i pod-
skarbi mazowiecki królowej Bony, ufundował drugi kościół, poświęcony w 1558,
przez biskupa płockiego Andrzeja Noskowskiego; istniejący do dziś. W pierwszej
połowie XVII wieku, właścicielem klucza doleckiego - wielkiego majątku ziemskiego,
rozciągającego się aż pod Puszczę Mariańską - był Janusz Prandota. W drugiej
połowie XIV w., książę płocki i rawski Siemowit IV zasiedlił rycerstwem mazo-
wieckim ziemię bełzką, wniesioną mu wianem przez małżonkę Aleksandrę, córkę
Wielkiego Księcia Litewskiego Olgierda i siostrę Władysława Jagiełły. Nazwa,
znajdującej się tam Rawy Ruskiej, sugeruje, że jej założycielem mógł być jeden z
zachodniomazowieckich Rawitów.
Po Warszowcach pozostało niewiele śladów materialnych: kupka kamieni po
obronnym dworze na wyspie w Żelaznej, na których postawiono figurę Matki Boskiej,
dla upamiętnienia powstania styczniowego; zrujnowany dwór w Trzciannie
(odbudowany w 2011); grobowiec w Starej Rawie; wizerunek herbu Rawicz pośród
polichromii boguszyckiego kościoła. Pozostały też toponimiczne ślady w nazwach
miejscowości Zachodniego Mazowsza: Warszawa, Prandotów, Rawiczów, prawdo-
podobnie - podłowicka Niedźwiada, a także nazwa rzeki, wcześniej zwanej Rawą, a
przemianowanej na Rawkę, dla odróżnienia od drugiej o tej nazwie, płynącej przez
Górny Śląsk (od niej zatytułowano katowicki festiwal mianem: "Rawa Blues").
Rawicze utrwalili swój znak herbowy w godle założonego przez się małopolskiego
Ożarowa.
W ciągu wieków Vršovci spolonizowali się, rozrodzili w zacne rody szlacheckie,
budowali grody i tworzyli osady, prowadzili gospodarstwa ziemiańskie, zajmowali
ważne stanowiska państwowe, walnie przyczyniając się do rozwoju gospodarczego i
politycznego Rzeczypospolitej. Do swojego herbu "Rava" ("Niedźwiada") przyjęli
wiele setek nobilitowanych Polaków, Litwinów, Rusinów. Spośród Rawitów, związa-
nych z ziemią łęczycką, należy wymienić Tomasza Adama hrabiego Ostrowskiego,
prezesa Senatu Królestwa Polskiego, marszałka Sejmu Księstwa Warszawskiego,
podskarbiego nadwornego koronnego i szambelana króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego oraz jego dwóch synów: generała Antoniego Jana Ostrowskiego,
kasztelana i wojewodę warszawskiego, dowódcę gwardii narodowej podczas
powstania listopadowego, założyciela Tomaszowa Mazowieckiego oraz Władysława
Tomasza Ostrowskiego, podpułkownika artylerii konnej, marszałka powstańczego
Sejmu Królestwa Polskiego, kawalera Orderu Virtuti Militari i krzyża Legii
Honorowej. Z Rawitów ziemi łęczyckiej pochodzi pisarz Andrzej Sapkowski.
Na przełomie XIX i XX w. działał we Lwowie, Warszawie i Genewie Franciszek
Rawita-Gawroński, zapomniany dziś publicysta, poeta i historyk, polski patriota,
uczestnik powstania styczniowego.
Wypada jeszcze dodać, iż herbem Rawicz pieczętuje się małopolski ród
Szydłowskich, z którego wywodziła się po kądzieli Jadwiga Kaczyńska, matka
tragicznie zmarłego Prezydenta Rzeczypospolitej.
Ustalił i opracował: Zbigniew M. Kozłowski. Listopad 2015
Warszowcy z Zachodniego Mazowsza 4
Polecamy:
