Żelastwo zmieniło swiat

     Zaiste, fascynującym jest, jak dwie żelazne szyny, kładzione równolegle na
ziemi, zmieniły świat; fizycznie, gospodarczo, a również - kulturowo. Historia
powszechna datuje ową rewolucję od 1825 roku, od uruchomienia angielskiej linii
kolejowej, pomiędzy Darlington a Stockton. Przemiana Skierniewic rozpoczęła się
15-X-1845 od uruchomienia jednotorowego połączenia z Warszawą - fragmentu
budowanej Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej. Znamienne, iż pierwsza polska droga
żelazna nie prowadziła w stronę petersburskiej stolicy, a na zachód (ściślej -
południowy zachód). Wg pierwotnych planów, tor miał omijać miasto po wschod-
niej stronie, biegnąc w kierunku Jeżowa. Namiestnik carski, gen. Iwan Paskiewicz
- Erywański, pogromca powstania listopadowego i węgierskiego, wizytując
Skierniewice w r. 1839, zażądał, aby pasażerom "dać przyjemność w pośredni
sposób obcowania z carem", zmuszając budowniczych do poprowadzenia toru
skrajem parku, okalającego carską rezydencję. Kolej wymusiła istniejący układ
ulic w znacznej części miasta. Modernizacja parku, zakończona w 2014, zatarła
ostatnie ślady najstarszych skierniewickich dróg. Jedynie asymetryczne ustawie-
nie klasycystycznej bramy parkowej, w stosunku do osi ulicy Sienkiewicza,
wskazuje na pierwotny kierunek przebiegu traktu bolimowskiego - od ul.
Skłodowskiej (dawniej - Bolimowskiej) - do ul. Senatorskiej. Przez Bolimów
bowiem, Szymanów, Błonie i Wolę podróżowali prymasowie ze Skierniewic do
Warszawy i z powrotem.
     Genezę ulicy Lelewela należy datować od roku 1875, od postawienia nowego
dworca kolejowego, po odebraniu pierwszego Towarzystwu Dróg Żelaznych
Warszawsko - Wiedeńskich przez księcia Bariatyńskiego, ówczesnego właściciela
Księstwa Łowickiego. Pierwszy dworzec, który spłonął w styczniu 1945 (stał
naprzeciw parowozowni), feldmarszałek Aleksander książę Bariatyński ("kat
Kaukazu") przeznaczył do własnych potrzeb, urządzając w nim min. 2 przedstawie-
nia teatralne. Później służył wyłącznie carom, ich rodzinom i gościom, przybywają-
cym i odjeżdżającym stąd pociągami. Od 14 do 17 IX 1884, na dworcu tym, car
Aleksander III witał i żegnał swoich dostojnych gości, min.: Franciszka Józefa II,
Wilhelma I i Otto von Bismarcka.
     Przejęcie budowli do celów elitarnych, wymogło potrzebę wybudowania nowej
stacji dla pospolitych pasażerów, od której pobiegła do miasta nowa droga - dziś
ul. Lelewela. Wychodzi ona z Pl. Dworcowego, na którym znajdował się niegdyś
także dworzec autobusowy, jakiego namiastka istnieje, od roku 2011, przy daw-
nym przejeździe kolejowym. W miejscu, gdzie stoi obecnie blok mieszkalny,
z handlowo - usługowym parterem - budowla, która wielkością zdominowała
zabytkowy dworzec - wcześniej, w ogródkach piwnych, toczyło się intensywnie
"towarzyskie życie miasta". Samą ulicę Lelewela, wraz z obszarem pomiędzy
dworcem a ul. Prymasowską, z parkiem, osadą pałacową i folwarkiem, włączono
w granice miasta dopiero w 1922 r.

Tajemnice ulicy Lelewela w Skierniewicach